Webinar “Het Openbaar Ministerie & "Just Culture in de kleine luchtvaart"

19 Oktober half acht… even moeite met aansluiten en de 5 presentatoren moesten ook nog even de juiste instellingen vinden. Geen routineklus, dat is duidelijk.

Al lange tijd wordt aangedrongen op melden van incidenten; inmiddels is er al veel verbeterd door onder andere een eenvoudige en toegankelijke meldtool. Maar wat bleef hangen was het onbehagen over de rol van het strafrecht-traject. “We melden toch om ervan te leren, dan is de dreiging van straf niet op zijn plaats. Is mijn melding wel veilig?“

Het OM en de Luchtvaartpolitie bleken open te staan voor een gesprek met de leden van de CVZ (Commissie Veiligheid Zweefvliegen) en ze gingen de uitdaging aan om in een Webinar een open gesprek aan te gaan met de zweefvlieggemeenschap.

De speciale Officier van Justitie mr. Katja van Bijsterveldt en de beleidsmedewerker mr. Aco Verhaegh )* en Ton van Zuijlen van de Luchtvaart Politie (“De enige van ons met een vliegbrevet” zei Katja..) namen de ca 100 deelnemers mee in hun denkwijze, mét de bijbehorende taal. Aan de hand van voorbeelden uit verkeersongevallen en vervolgens luchtvaartcases konden de deelnemers meedenken: wat is hier de juiste reactie, van Seponeren via enkele tussenstappen tot Celstraf / invorderen rijbewijs respectievelijk vliegbevoegdheid. Naarmate werd uitgelegd waarom de onderzoekers van het OM tot een bepaalde conclusie kwamen, groeiden ook de uitkomsten van de poll naar elkaar toe. Wat vooral heel verhelderend was: de verduidelijking van de verschillende fasen in zo’n onderzoek. In veel gevallen is het OM verplicht om onderzoek te doen, en in hun kader heet dat dan meteen een ‘strafrechtelijk onderzoek’. Terwijl als je ziet wat het is, is het eigenlijk een vooronderzoek om te kunnen besluiten of er mogelijk sprake is van een strafbaar feit. Maar formeel zit het zo: Het feit dat het onderzoek in die kaders is gevat geeft duidelijkheid, ook over de rechten van betrokkenen.

Via de chat werd door een aantal aanwezigen meegepraat; ik merkte dat mijn kriegelige gevoel ook bij andere deelnemers leefde, maar dat geleidelijk meer begrip en waardering ontstond voor de logica van het OM en de Luchtvaartpolitie. Het woord STRAF wekt een bepaald gevoel op dat in de fase van vooronderzoek (de eerste fase van het onderzoek) onnodig veel angst oproept. Wanneer er sprake is van ‘getuigen’ (die liefst zo snel mogelijk gehoord moeten worden om te voorkomen dat de eigen waarnemingen gaan blurren door met anderen te spreken) , en van ‘verdachten’ (die trouwens door die status ook bepaalde rechten krijgen, zoals dat ze niet verplicht zijn om te antwoorden en zich kunnen laten bijstaan door een advocaat ) voelt dat niet prettig. Maar door te mogen meekijken in de ziel van de politie- en justitieketen hebben de 100 aanwezigen toch hun beeld gekanteld. Zelfs zo dat, toen OvJ Katja van Bijsterveldt een boude stelling neerlegde: “Het OM, de strafrechtaanpak als aanjager voor Just Culture”, hierop bijna hoorbaar werd gekauwd en hier en daar instemmend geknikt. Dat stel ik me tenminste voor, want in beeld waren slechts de 3 gasten en gastheer Frank Schellenberg en moderator Britt Mink.

Via de chat kwamen als dank veel positieve opmerkingen over het initiatief en over de interessante en leerzame presentatie en het open gesprek. Maar ja, dat waren er maar honderd… Vandaar deze impressie in de Nieuwsbrief Zweefvliegen en op de Nieuwspagina. De presentatie is hier terug te zien. En de opname van de bijeenkomst staat op het youtube kanaal van de KNVvL hier, met opmerking: "Niet verder delen zonder toestemming van sprekers. Deze toestemming kan verkregen worden via het KNVvL verenigingsbureau."

Zeer bruikbaar voor Veiligheidsbijeenkomsten in de clubs…

)* mr. Katja van Bijsterveldt - Senior Officier van Justitie, Landelijk Coördinerend Luchtvaartofficier van Justitie; mr. Aco Verhaegh - Beleidsmedewerker luchtvaartzaken bij het Openbaar Ministerie